TEHLİKELİ YÜKLER Tehlikeli yükleri gemilerde taşınmasına ilişkin kurallar SOLAS IMDG kodunda belirtilmiştir.( International Maritime Dangerous Goods ) Bu kural tehlikeli yük için dizayn edilmiş gemilerde uygulanmaz. TEHLİKELİ YÜKLERİN SINIFLANDIRILMASI Class 1 ( Patlayıcılar - Explosives ) : Katı veya sıvı halde olup ısı, ışık, gaz, veya bunların karışımı etkisi ile tepkimeye girebilen ve gaz açığa çıkaran maddelerdir. 5 gruba ayrılır. • Kütle halinde patlayabilen maddeler. • Fırlatma riski olan maddeler • Yanma ve fırlatma etkisi olan maddeler • Kıvılcım teması ile patlama yapabilecek maddeler • Kütle halinde patlayan hassasiyeti çok düşük olan maddeler 1. Class 2 ( Gazlar ) : 2. Yanıcı gazlar ( Flammable ) • Yanıcı olmayan gazlar ( Non. Flammable ) • Zehirli gazlar Gazlar gemilerde 4 şekilde bulunur ; a-) Her zaman gaz halinde ya da hiçbir zaman sıvıya dönüşmeyecek şekilde b-) Basınç ve sıcaklık ile sıvı hale dönüştürülerek c-) Basınçla eritilerek veya çözelti halinde tutularak d-) Derin soğutulmuş olarak Class 3 ( Yanıcı Sıvılar – Flammable Liquid ) : Bunlar sıvı veya katı parçacık içeren sıvılardır. Tutuşma sıcaklıklarına göre sınıflandırılırlar. • Tutuşma sıcaklığı 18 C ‘nin altında olanlar ( Low Flush Point ) • Tutuşma noktası 18 - 23 C arası olanlar ( Intermadiate F.P ) • Tutuşma noktası 23 - 61 C arası olanlar ( High F.P ) Class 4 – 1 Yanıcı katı maddeler ( Flammable Solid ) : Karşılaştıkları ısı etkisi ile tutuşabilen ve yanabilen maddelerdir. 4 – 2 Kendiliğinden tutuşa bilen maddeler ( Spontone Ously Compustible ) : Kendi sıcaklıkları ile tutuşup yanabilirler. 4 – 3 Islandığında yanıcı gaz çıkarabilenler ( Dangerous When Wet ) : Class 5 ( Okside Olan Maddeler ve Peroksitler ) : 5 – 1 Okside olabilenler : Yanıcı olmadıkları halde oksijen açığa çıkararak yangın çıkarabilen maddelerdir. 5 – 2 Organik peroksitler : Çok hızlı tutuşup yanabilir, sürtünme ve sıkışmaya karşı çok hassastırlar. Class 6 ( Zehirli Ve Bulaşıcı Maddeler ) : 6 – 1 Zehirli maddeler : Sindirim, solunum veya temas yoluyla öldürücü etki yaratabilen maddelerdir. 6 – 2 Bulaşıcı maddeler : İçinde bulundurduğu mikro organizmaların etkisi ile bulaşıcı hastalıklara sebebiyet veren maddelerdir. Class 7 ( Radyoaktif Maddeler ) : Radyasyon açığa çıkaran maddelerdir. Radyasyon yayma seviyesine göre 3 gruba ayrılır. • Beyaz etiket • Beyaz / Sarı etiket R II Class 8 ( Aşındırıcı Maddeler ) : Hem katı hem de sıvı şekilde bulunurlar sızıntı sonucu temas ettikleri her yeri aşındırıp delebilirler ( Asit ) Class 9 ( Diğer Tehlikeli Maddeler ) TANKERLER Ham petrol veya petrol ürünlerinin taşınması için tasarlanmış gemilerdir. Bu gemilerde yükleme boşaltma donanımı olarak devreler ve valfler kullanılır. Gemi üzerinde yüklerin alınacağı ana bağlantı yerinde sadece ufak bir creyn ya da bumba bulunur. Bu creyn kullanım amacı sahilden alınan yük her durumunun gemideki ana bağlantıya takılması içindir. YÜKLEME BOŞALTMA DONANIMLARI Devreler ( Lines ) : devreler tankları pompalara oradan da ana yük bağlantısı olan manifoltlara bağlayan yük sistemleridir. Geminin yapısı pompaların gücüne göre devrelerin ebatları değişir. İki borunun birbirine bağlanması “ FLENŞ “ ( Maşon ) ile yapılır. Cıvata, somun ve conta kullanılarak sızdırmazlık sağlanır. Bir başka flenş sistemide “ Exponsion Joint “ sistemleridir. Valfler : Boru devreleri üzerindeki açma kapama sistemleridir. 1-) Manifolt Valfleri : Sahil boru devrelerinin gemi üzerindeki boru devrelerine bağlandığı yerlere “ Manifolt “ denir. Bu manifolt tam giriş üzerinde bulunan valflere denir. Elle veya hidrolik olarak kumanda edilir. Bu valflerin üzerinde de devredeki basıncı ölçen saatler vardır. Bu saatlere “ Gauge – Geyc “ denir. ( Bütün analog göstergeler geyc ) 2-) Droup Valfler : Yüklerin tanklara verildiği tank girişlerindeki borulara denir. Bu line üzerinde bulunan valflere “ Droup Valf “ denir. Yükler doğrudan droup line bağlanır ya da ana devreden dolaştırılarak tanklara verilir. 3-) Master Valfler : Ana devreler üzerinde v her tank perdesinin önünde bulunan açma kapama valfleridir. Enine tanklara master valflerle yük verilir. Bu valfler enine tankları ( Group ) birbirinden ayırır. 4-) İştirak Valfleri ( Grassover Valves ) : Birden fazla ana devreyi birbirine bağlayan valflerdir. Aynı zamanda yan yana bulunan tankların devrelerini de bağlayan valflere “ İştirak Valfi “ denir. 5-) Emme Valfleri ( Suction Valves ) : Yükün tahliyesinde kullanılan ve tankların kıç taraflarında dipte bulunan borulara “Suction Line “ denir. Bu borunun güverte üzerinde valfine “ Suction Valve “ denir. TANKERLERDE ANA DEVRE SİSTEMLERİ 1-) Ring ( Black ) Sistem : bu sistem bütün tankları dolaşan bir devre sistemi ile devrenin sancak ve iskele tarafından yapılan bağlantılarla oluşturulmuştur. Bu tip tankerlerde farklı cins ürünler aynı anda yüklenebilir. Tank ve devre temizliği ve tahliye işlemi yavaştır. 2-) Blok Sistem : Bu sistemde belirli bir grup tanka bir ana devre bağlanmıştır. Ana devrelerde birbirleri ile bağlantılıdır. Her devreyi ayrı bir kumanda kontrol eder. Bu sayede tahliye işlemi kısa sürer. Bir grup tanka sadece bir devre bağlantılı olduğu için faklı yük almak güçleşir. Bu sistem genellikle ham petrol taşıyan gemilerde bulunur. 3-) Birleşik ( Combined ) Sistem : Ring ve blok sistemlerinin bir arada kullanıldığı ve günümüzde gemilerde en çok kullanılan devre sistemidir. Birden fazla yükü rahatlıkla alabilirler. 4-) Serbest Akış Sistem ( Free Flow System ) : ULCC – VLCC tipi gemilerde kullanılan sistemdir. Tahliye başlamadan önce gemi kıça trimli hale getirilir. Tank perdeleri üzerindeki valfler açılarak en kıçtaki tanka doğru serbest akış sağlanır. Kıçtaki tanklara bağlı pompalarla tahliye işlemi çok süratli bir biçimde tamamlanır. ULCC : Ultra Large Crude Carriage VLCC : Very Large Crude Carriage TANKERLERDE YÜKLEME Yükleme öncesinde tankların yüke uygun olup olmadığı kontrol edilir. Yüke hazır ise sahil yetkilileri tarafından onay verilir. Daha sonra yüklemenin yapılacağı devre ayarlanır ve devre üzerindeki valfler açılır. Sadece manifolt valfi kapalı tutulur. İlk olarak devredeki muhtemel kaçakları tespit etmek için düşük basınçla ön yüklemeye başlanır. Her hangi bir kaçak yok ise normal basınçla yükleme başlar. Bundan sonra sürekli “ ALEÇ “ ( Ullage ) kontrolü ile tankın yüklenmesi tamamlanır. Yüklemenin sonuna doğru yine basınç düşürülür. Tanklar ambarın ağzına kadar doldurulmaz. Genleşme payı hesaba katılarak bir miktar boş bırakılır. ( % 2 Genel ortalama ) Yüklemeden sonra ( ullage ) aleç kapakları kapatılır ve slikonlo sızdırmazlık sağlanır. TAHLİYE İŞLEMİ Tahliye için gemideki pompalar kullanılır. Yüklemede uygulanan işlemlerin aynısı uygulanır. Yük seviyesi tank dibine doğru yaklaştıkça basınç düşürülür. Ana pompa devreden çıkarılır yerine “ Stripper “ ( Süzdürme ) pompası devreye alınır ve pompa ile tanktaki kalan yük çekilir. İNERT GAZ SİSTEMİ Tanklardaki yüklerden çıkan gazların oluşturacağı patlama ve yanma tehlikesini önlemek için geliştirilmiş baca gazlarının kullanıldığı baca sistemidir. İnert gaz tanklardaki oksijen yüzdesini ve hidrokarbon gazlarının konsantrasyonunu azaltır. Tanklarda oksijen oranı % 11’ in altında olmalıdır. Emniyet olarak % 8’ in altında tutulur. % 11’ in altında olduğunda tank içinde patlama veya yanma olmaz. İnert gaz sabit yangın sistemlerinde söndürücü olarak ta kullanılır. Tanktaki yükün üzerine basınç verilerek tahliye işleminin hızlandırılmasında kullanılır. Yükün buharlaşmasını önleyerek yük kaybını önler. İNERT GAZ DONANIMI Bacaya giden gaz borularına takılı olan valfler gazları “ Scrubber “ denilen temizleme kulesine yönlendirilir. Gazlar buraya girmeden önce su tankından geçirilerek soğutulur. Bundan sonra farklı filtrelerden geçirilerek tozdan ve kurumdan arındırılır. Son olarak tekrar sudan geçirilir ve buradan da kurutucu tanka gönderilir. Buradan sonra fanlarla tanklara yönlendirilir. TANK YIKAMA İŞLEMİ Tanklarda yıkama işlemi “ Butter Worth “ denilen sabit veya seyyar yıkama makineleri ile yapılır. Kalın lastik hortumlarla pompalar ve yıkama makineleri arasında bağlantı yapılır. Sabit makineler ise güverte seviyesinin 2 m aşağısında monte edilmişlerdir. Yıkama işleminde ilk olarak “ Menhol “ kapakları açılır ve Butter Worth askıda tutulur. İkinci seviye olarak tankın ortasına indirilir. Son seviye olarak tank tabanının 1 – 2 m yukarısıdır. Yıkama işlemi başldığında stripper pompası da devreye alınarak biriken sular süzdürülür ve atık tankı olan “ Slop “ tanka gönderilir. 3 – 4 saat sürer. Yıkama işlemi yükün cinsine, tankın büyüklüğüne, yıkama makinesinin gücüne ve tanka verilen suyun sıcaklığına bağlı olarak değişebilir. CRUDE OIL WASHING ( COW ) Ham Petrol Yıkaması Yükten alınan belirli bir miktarın devrelerden dolaştırılarak sabit yıkama makinelerine gönderip buradan tanka geri püskürtülerek tank yüzeyindeki çökeltilerin tamamen temizlenmesi işlemine denir. Bu işlem tahliye sırasında başlar ve tahliyenin sonuna kadar devam eder. Deniz suyu ile yıkamadan daha etkili ve ekonomiktir. GAS FREEING ( GAZDAN ARINDIRMA ) Tankların yıkanmasından sonra tanktaki hidrokarbon gazının % 0’ a indirmek oksijen oranını da % 21’ e çıkarmak için yani normal atmosfer şartlarına getirmek için yapılan cebri ( motorlarla ) havalandırma işlemidir. Havalandırma yapıldıktan sonra tanka inilerek oksijen ve patlayıcı oranını ölçen cihazlarla ölçüm yapılır. YÜK BELGELERİ 1-) Yük Listesi ( Book List ) : Bir gemiye bir limandan yüklenecek yüklere ait listedir. Kargo plan bu listeye göre hazırlanır. İçeriğinde yükün cinsi, ambalaj şekli ve ebat ‘ı, marka ve numarası, sayısı, kübajı veya ağırlığı ve de istif faktörü mevcuttur. 2-) Tallying Reports ( Puantaj – Sayım Raporu ) : Yükün sayımı ve hasarların tespiti için düzenlenen bir rapordur. Gemi personeli veya dışarıdan bir yetkili tarafından sayım yapılır. Yükün sayımı daima gemi içinde yapılır. Hasarlar raporda detaylı olarak bildirilir. Sayım işlemi tamamlandıktan sonra rapor 2. Kaptana teslim edilir. 2. Kaptanda bu rapora göre yükleme ordinosunu hazırlar. 3-) Mate’ s Receipts ( Yükleme Ordinosu ) : Yükün gemiye yüklendiğini belirleyen bir belgedir. 2. Kaptan tarafından imzalanır. ( Yükleme Zabiti ) Belge imzalandıktan sonra gemi yükün teslimindeki hasar veya eksikliklerden sorumludur. Bu yüzden yükün gemiye tam ve hasarsız yüklendiğinden gemi yetkilileri emin olacaktır. Yüklenen yük ile ordinoya yazılan yükün aynı marka ve numaraları taşıdığı kontrol edilmelidir. Yükün miktarı da rakamla değil harf ile yazılır. 3 nüsha hazırlanır. Biri gemide, biri acente de, biride yükleyicide kalır. Konşimento yükleme ordinosuna göre hazırlanır. Yükün ağırlığı, miktarı, kalitesi ve durumundan şüphe edilirse gemi tarafından ordinoya kayıt düşülür. Düşüle not “ Weight, quality, and condition unlenown “ Yükleyici ise ordinoya dolayısıyla konşimentoya böyle bir şerh düşülmesini istemez. Yani temiz konşimento hazırlanmasını ister. Buna karşılık armatör yükleyiciden garanti mektubu alarak temiz konşimento verebilir. 4-) Konşimento ( Bills Of Loding ) : Taşıyan ile taşıtan arasında yapılan taşıma sözleşmesinin karşıtı olan yük belgesidir. Taşıyan veya taşıyıcı temsilen kaptan veya acenta tarafından tek taraflı olarak düzenlenerek imzalanan yükü taşımak üzere belli bir tarihte gemiye yüklendiğini bildiren ve boşaltma limanında bu belgeyi ibraz edene yükün verileceği yükümlülüğünü içeren bir belgedir. Konşimento içeriğinde taşıma şartları da belirlenmiştir. 5-) Cargo Manifest ( Manifesto ) : Gemiye yüklenen yüklerin listesidir. Bu liste konşimento kayıtlarına göre ve boşaltma limanlarına göre hazırlanır. Kaç tane boşaltma limanı varsa o sayıda ayrı manifesto hazırlanır. Gemilerin limanlara giriş – çıkış gümrük işlemleri manifestolara göre yapılır. Manifesto kayıtlarına uymayan yük varsa veya manifesto düzgün değil ise geminin gümrük işlemleri yapılmaz bekletilir. Transit geçiş yapılan ülkelerde de manifesto istenebilir. 6-) Guarantee Letter ( Garanti Mektubu ) : Konşimentonun temiz olarak düzenlenmesi için yükleyici tarafından armatöre ( Taşıyana ) verilen ve konşimentonun temiz olarak düzenlenmesinden doğacak zararın yükleyici tarafından giderileceğini garanti eden belgedir. 7-) Notice Of Readiness ( Hazırlık Mektubu ) : Geminin yükleme boşaltma limanı sınırları içine vardıktan sonra yazılı olarak taşıtanın temsilcisine ya da acentasına, limana varıldığına dair ve yükleme boşaltmaya geminin hazır olduğuna dair verdiği mektuptur.